Laat ons beginnen met wat theorie. Zoals ook beschreven staat in het boek “het oog ontrafeld” door Frank Goes, bevat het menselijk netvlies twee soorten lichtgevoelige cellen: de staafjescellen die actief zijn bij weinig licht en kegeltjes die actief zijn in gewoon daglicht. Binnen de kegeltjes zijn er drie soorten die elk een ander pigment bevatten en geactiveerd worden wanneer ze licht absorberen.
Wist je trouwens dat veel van de betrokken genen voor het kleurenzicht op het X-chromosoom liggen? En aangezien mannen slechts één X-chromosoom hebben en vrouwen twee, komt kleurenblindheid vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
2 types kleurenblindheid
Kleurenblindheid of kleurenzichtstoring is meestal van genetische aard, maar kan ook het gevolg zijn van oogziekten, hersenletsels of blootstelling aan bepaalde chemische stoffen.
Weet dat er twee types van kleurenblindheid zijn: degenen die moeilijkheden hebben een onderscheid te maken tussen rood en groen en degenen die moeilijkheden hebben een onderscheid te maken tussen blauw en geel.
Dichromatisme
Dichromatisme is een matig ernstige kleurafwijking. Het is erfelijk en het tast overwegend meer mannen dan vrouwen aan. Bij dichromatisme ontbreekt één van de twee kleurgevoelige kegeltjes én wordt het kleurenzicht gereduceerd tot twee dimensies. Dat betekent dat ze alle kleuren die ze zien met een mengsel van slechts twee spectrale kleuren (de zeven hoofdkleuren van het spectrum) samenstellen, terwijl mensen met een normaal zicht daarvoor drie kleuren gebruiken.
Trichromatisme
Trichromatisme is een veel voorkomende erfelijke kleurenzicht afwijking waarbij één van de drie kegeltjes pigmenten een verandering in zijn spectrale gevoeligheid vertoont. Het gevolg? Een verminderde kleurenzichtgevoeligheid en niet echt een verlies van kleurenzicht. Daardoor zijn personen die deze aandoening hebben, zich er niet altijd van bewust.
Dichromatisme en trichromatisme zijn de twee meest voorkomende voorbeelden van kleurafwijkingen en er zijn er veel meer. De belangrijkste vraag is natuurlijk: Hoe weet je nu of je kleurenblind bent en beter nog welke soort je hebt? De Ishihara-kleurtest, meer dan 100 jaar geleden uitgewerkt door de Japanse oogarts Shinobu Ishihara en zijn assistent die zelf kleurenblind was, blijft de “gouden standaard” voor het opsporen van kleurenzichttekortkomingen.
De Ishihara-kleurtest
De test die meestal gebruikt wordt om rood-groen kleurenzichtafwijkingen op te sporen is de Ishihara-kleurtest. Hij bestaat uit een verzameling van 38 platen. Elke plaat vertoont een beeld van stippen gekleurd in een verscheidenheid van kleuren en een cijfer dat bestaat uit punten in een contrasterende kleur (verborgen of ingesloten).
We hadden het er in de inleiding al even over dat een kleurenzichttekortkoming een milde handicap is, maar het sommige beroepen moeilijk maakt. In de luchtvaart zijn bijvoorbeeld veel aspecten afhankelijk van kleurcoderingen, toch valt het niet zo vaak voor om vliegen ook effectief te verbieden aan personen die lijden aan mildere vormen van kleurenblindheid. Sommige landen gaan echter wel een stapje verder. In Roemenië, Turkije en Singapore weigerden of weigeren ze nog steeds rijbewijzen aan personen met kleurenblindheid.
De grootste ergernissen
Personen die een rood-groen afwijking hebben, kunnen bij het grillen van vlees niet zeggen of het rauw of doorbakken is. Daarbovenop kunnen sommige gerechten er heel onappetijtelijk uitzien voor hen. Een bord met spinazie ziet er voor hen hetzelfde uit als een koeienvlaai. Rode, groene of gele LED lichten die aangeven of een apparaat in stand-by stand staat, zijn ook moeilijk te interpreteren. Hetzelfde probleem doet zich voor bij verkeerslichten. Daarom is het belangrijk om de posities van die lichten te kennen.
Behandeling
Er bestaat jammer genoeg geen genezing van kleurenblindheid. Maar er zijn natuurlijk wel middelen om de tekortkomingen te verhelpen/compenseren. Een eerste oplossing is het gebruik van een speciale bril met rood-oranje filters om makkelijker de kleuren of contrasten in kleuren te interpreteren. Een tweede hulpmiddel is de zogenoemde “X-Chrom contact lens”. Deze rode contactlens draag je op het niet-dominante oog en helpt eveneens kleuren of contrasten in kleuren te interpreteren.
Voor meer diepgaandere informatie over kleurenblindheid verwijzen we je graag naar het boek “Het oog ontrafeld” van Dr. Goes en naar deze pdf. Het boek kan u bestellen bij Dr. Goes zelf!
Heb je nog vragen over kleurenblindheid of wil je graag jezelf eens laten testen? Contacteer ons dan vrijblijvend voor een afspraak.
Wil je graag het volledige boek kopen? Stuur dan een e-mail naar frank@goes.be
